KHI BIỆN PHÁP DÂN SỰ LÀ CHƯA ĐỦ: SỰ CẦN THIẾT CỦA XỬ LÝ HÌNH SỰ TRONG MỘT SỐ QUAN HỆ CÓ VẺ MANG TÍNH CHẤT DÂN SỰ

loanlelawlinkvn
1 giờ trước
8 phút đọc

Một chủ trương đúng nhưng dễ bị lợi dụng là "không hình sự hóa các quan hệ dân sự" được nhấn mạnh trong nhiều năm qua nhằm tạo môi trường pháp lý ổn định, khuyến khích tự do giao kết và thực hiện hợp đồng, thúc đẩy kinh tế phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít đối tượng đã lợi dụng chính chủ trương này để thực hiện những hành vi gian dối, chiếm đoạt tài sản dưới hình thức giao dịch dân sự.

Hợp đồng, biên nhận, thỏa thuận có thể được soạn thảo công phu, nhưng mục tiêu thực chất của bên vi phạm là để chiếm đoạt tài sản. Khi đó, việc xử lý bằng các biện pháp dân sự như khởi kiện yêu cầu thực hiện nghĩa vụ hợp đồng không đủ sức răn đe và không bảo đảm quyền lợi cho người bị hại.

1. Khi nào cần xem xét xử lý hình sự?

Cần nói rõ, không phải mọi giao dịch dân sự phát sinh tranh chấp đều nên được xử lý bằng hình sự, cũng như không phải cứ có hợp đồng, biên nhận giao dịch thì mặc nhiên là “giao dịch dân sự”. Phân biệt bản chất của giao dịch là yếu tố then chốt nhằm quyết định áp dụng cách thức tiếp cận và xử lý phù hợp.

Quan hệ dân sự thuần túy: Xuất phát từ sự tự do, tự nguyện, thiện chí nên các bên tham gia xác lập một quan hệ có đi có lại một cách cân xứng tương đối. Trong quá trình thực hiện giao dịch dân sự kể trên có thể phát sinh tranh chấp là do hiểu lầm, mâu thuẫn, lỗi của một hoặc cả nhiều bên, hoặc không lường trước được rủi ro, hoặc do các sự kiện bất khả kháng..., ví dụ: hành vi chậm thanh toán hợp đồng vì khó khăn tài chính thực sự, nhầm lẫn trong xác định quyền nghĩa vụ khi thực thi hợp đồng, hành vi không thực hiện công việc theo thỏa thuận là vì các thay đổi khách quan...
Hành vi mang bản chất hình sự dưới “vỏ bọc dân sự”: ngay từ đầu, một bên tham gia đã có thủ đoạn gian dối, không có ý định thực hiện nghĩa vụ nhằm trao đi – nhận lại một lợi ích cân xứng với bên còn lại, mục tiêu tối thương và duy nhất là muốn chiếm đoạt tài sản của đối tác

Ví dụ điển hình:

Lập hợp đồng vay nhưng ngay từ đầu không có ý định trả nợ, sau đó bỏ trốn.
Mời chào góp vốn đầu tư vào dự án không có thật rồi chiếm đoạt toàn bộ tiền.
Đưa ra các hứa hẹn hấp dẫn, thậm chí cam kết thông qua ký hợp đồng dịch vụ và thu trước khoản tiềngọi là "phí hỗ trợ vay vốn" nhưng không hề thực hiện dịch vụ và thực chất cũng không có khả năng, chức năng thực hiện công việc đó, thực chất là dụ dỗ các con mồi đang khát vốn để giải quyết các nhu cầu cấp bách trong kinh doanh.
Cam kết lợi nhuận cao từ đầu tư tài chính, bất động sản nhưng thực tế không có cơ sở pháp lý hay không có bất kỳ dự án nào.

Điểm chung trong các trường hợp này là hành vi có dấu hiệu gian dối, không có thiện chí thực hiện nghĩa vụ và mục đích cuối cùng là chiếm đoạt tài sản của nạn nhân.

Ở những trường hợp thứ hai, nếu chỉ khởi kiện dân sự theo “hình thức” thì sẽ không bảo vệ được quyền lợi người bị hại và tạo tiền lệ xấu cho xã hội.

2. Vì sao cần con đường hình sự?

Pháp luật hình sự là công cụ mạnh mẽ để bảo vệ trật tự xã hội và quyền tài sản hợp pháp. Trong các trường hợp có dấu hiệu phạm tội, việc khởi kiện dân sự thuần túy thường không hiệu quả vì:

Bên vi phạm cố tình lẩn tránh, không xuất hiện, không hợp tác để giải quyết dẫn đến bế tắc.
Quá trình tố tụng dân sự kéo dài, khó buộc thi hành án nếu không truy được tài sản của đối tượng thực hiện hành vi vi phạm.
Không có tính cưỡng chế mạnh như trong tố tụng hình sự.

Ngược lại, nếu cơ quan điều tra vào cuộc xem xét theo quy định của pháp luật hình sự, người thực hiện hành vi phạm tội có thể:

Bị khởi tố chịu kết án phạt tù, áp dụng biện pháp ngăn chặn.
Người bị hại vẫn có quyền yêu cầu tòa án xét xử hình sự áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm như kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản giúp ngăn chặn tẩu tán, bảo vệ quyền lợi nạn nhân.
Bị buộc bồi thường thiệt hại trong cùng vụ án hình sự. Khi vụ việc được xử lý theo con đường hình sự thì quyền lợi dân sự của người bị hại vẫn được bảo đảm bởi vì trong thủ tục tố tụng hình sự người bị hại vẫn được nêu yêu cầu bảo vệ quyền lợi dân sự của mình, tòa án sẽ xem xét giải quyết toàn diện, khi đó hình phạt đối với người thực hiện hành vi phạm tội có thể là vừa bị án tù vừa phải khắc phục sai phạm (trả tiền) và bồi thường thiệt hại cho bị hại.

Đặc biệt, khi đứng trước nguy cơ bị kết án, nhiều đối tượng sẽ chọn cách khắc phục hậu quả, hoàn trả tiền nhằm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Đây là một điểm sáng của cơ chế xử lý hình sự trong các vụ việc dân sự có yếu tố lừa đảo.

3. Con đường hình sự là “cứu cánh” cho nhiều nạn nhân yếu thế

Thực tế, nhiều người bị hại trong các vụ việc kiểu này thường là bên yếu thế, tức không ở vị thế ngang bằng với bên còn lại khi thực hiện giao dịch. Họ có thể là:

Doanh nghiệp đang khát vốn và trong tình thế nguy cấp, phải chấp nhận điều kiện bất lợi.
Nhà đầu tư cá nhân thiếu kinh nghiệm, dễ tin lời hứa hẹn.
Doanh nhân hoặc tổ chức nước ngoài không am hiểu pháp luật và tập quán địa phương.

Với họ, con đường dân sự vốn đã khó, lại càng ít hiệu quả hơn. Việc tố giác và xử lý hình sự không chỉ bảo vệ quyền lợi trực tiếp mà còn giúp tạo lại thế cân bằng giữa các bên.

4. Luật sư giúp gì trong những vụ việc này?

Không phải ai cũng dễ dàng phân biệt đâu là tranh chấp dân sự thật sự, đâu là hành vi hình sự đội lốt dân sự. Trong thực tiễn hành nghề, không ít khách hàng khi đối mặt với sự việc tưởng chừng là “tranh chấp dân sự” nhưng lại mang nhiều dấu hiệu bất thường: đối tác cố tình trì hoãn thực hiện nghĩa vụ, không có thiện chí thương lượng, tẩu tán tài sản, hoặc các biểu hiện của việc chiếm đoạt tài sản ngay từ đầu. Những trường hợp như vậy thường khiến khách hàng bối rối: nên khởi kiện dân sự, tố giác hình sự hay lựa chọn giải pháp nào để bảo vệ tối đa quyền lợi?

Đây chính là lúc vai trò của Luật sư trở nên đặc biệt quan trọng, cụ thể:

Đánh giá bản chất pháp lý của sự việc: Luật sư sẽ xem xét toàn diện hồ sơ, tài liệu, hành vi và các tình tiết liên quan để xác định bản chất thực sự của vụ việc – là tranh chấp dân sự thuần túy hay có dấu hiệu tội phạm hình sự.
Tư vấn chiến lược xử lý phù hợp: Tùy vào từng tình huống cụ thể, Luật sư sẽ đề xuất lộ trình hành động hợp lý: khởi kiện dân sự, tố giác tội phạm hay cách thức tiếp cận hỗn hợp để gia tăng áp lực, yêu cầu áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời phù hợp, thu thập chứng cứ...
Soạn thảo đơn từ và đại diện pháp lý: Luật sư giúp củng cố hồ sơ, soạn thảo các đơn tố giác, đơn yêu cầu xử lý hình sự, đơn trình bày, đơn kiến nghị… một cách chặt chẽ về mặt lập luận pháp lý và chiến lược tiếp cận, bảo đảm hiệu quả trong quá trình làm việc với cơ quan điều tra, kiểm sát, tòa án.
Đồng hành bảo vệ quyền lợi khách hàng: Trong suốt quá trình xử lý vụ việc – từ giai đoạn điều tra đến truy tố, xét xử – Luật sư sẽ là người đại diện, người bảo vệ, người kiến tạo chiến lược pháp lý nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng được bảo vệ tối đa.

Việc lựa chọn đúng Luật sư có kinh nghiệm trong lĩnh vực dân sự – hình sự là một bước đi then chốt, giúp khách hàng không chỉ hiểu rõ vụ việc của mình mà còn chủ động kiểm soát rủi ro và giành lợi thế trong mọi tình huống pháp lý.

Đặc biệt, trong nhiều trường hợp, việc có luật sư tham gia ngay từ đầu sẽ giúp khách hàng tránh đi sai hướng, mất thời gian và cơ hội thu hồi tài sản.

Kết luận:

Bên cạnh chủ trương hết sức đúng đắn là không hình sự hóa các quan hệ dân sự thì việc xử lý hình sự những hành vi vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm dù được ngụy trang dưới hình thức giao dịch dân sự vẫn là cần thiết, để bảo vệ quyền lợi người bị hại, duy trì trật tự xã hội, và tạo sự răn đe hiệu quả, đồng thời cũng góp phần không kém quan trọng trong tạo nên môi trường kinh doanh lành mạnh.

Trong bối cảnh ngày càng xuất hiện nhiều hành vi gian dối tinh vi, việc sử dụng công cụ hình sự một cách chính xác, có căn cứ là không chỉ hợp lý, mà còn là đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn pháp lý hiện nay.

Nếu bạn đang đối mặt với một tranh chấp có dấu hiệu bất thường – hãy liên hệ với luật sư để được đánh giá đúng bản chất và lựa chọn hướng đi hiệu quả nhất. Trong nhiều trường hợp, chỉ khi áp dụng biện pháp hình sự thì quyền lợi của người bị hại mới thực sự được bảo vệ.

Bài viết: Bởi LLVN.

Hình: Internet.

---------------------------------

Lawlink Việt Nam (LLVN) cung cấp các giải pháp pháp lý cho các doanh nghiệp, doanh nhân về ĐẦU TƯ, hoạt động doanh nghiệp & kinh doanh, Mua bán & Sáp nhập; Tranh tụng và Giải quyết tranh chấp. Chúng tôi cung cấp dịch vụ trọn gói từ các khâu tư vấn mô hình hoạt động, đến giấy phép, hợp đồng, cấu trúc vốn và thu xếp vốn, dịch vụ kế toán & thuế, và đại diện. Các ngành mà chúng tôi thực hành liên tục gồm: Bất động sản & Xây dựng, Hạ tầng, Xử lý rác thải & môi trường, Y & Dược, Giáo dục, Fintech, Nông nghiệp, Truyền thông & Xuất bản, Thương mại điện tử.

-------------------------------

𝐂𝐨𝐧𝐭𝐚𝐜𝐭 𝐮𝐬

Website: www.lawlink.com

Instagram: lawlink.vietnam

Facebook: Lawlink Vietnam

Phone: +84 908107788